นานแค่ไหนมนุษย์ถึงเริ่มใช้เงินกระดาษ

เงินสัญลักษณ์ที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติมักมีความหายาก การสร้างความยอมรับในมูลค่าจึงสามารถเกิดขึ้นได้ง่ายกว่าเพราะไม่สามารถผลิดขึ้นมาได้เองโดยง่าย แต่เมื่อสังคมได้ยอมรับมูลค่าของสิ่งนั้นไปแล้วแต่ด้วยคุณลักษณะทางกายภาพของวัสดุบางประเภทจึงทำให้เกิดความไม่สะดวกในการใช้งาน

ตัวอย่างของเงินก้อนหิน rai stone จึงเป็นเรื่องราวของการเปลี่ยนสื่อที่เก็บมูลค่า แปลงรูปแบบของเงินไปเป็นเงินบัญชี (account-based money) ส่วนตัวอย่างของเหรียญจึงเป็นเแปลงสภาพวัสดุให้มีขนาดย่อลงเพื่อเป็นสัญลักษณ์ของการแบ่งย่อยของมูลค่า แต่ก็ยังคงความเป็นเงินสัญลักษณ์ไว้ (token-based money) แต่หากมนุษย์ยอมรับการเก็บข้อมูลในสื่อรูปแบบใหม่ได้ เราสามารถสร้างสื่อด้วยวัสดุใหม่เพื่อให้ยังคงความเงินสัญลักษณ์ โดยที่มูลค่าไม่ได้มาจากตัววัสดุที่ใช้เป็นสื่อแต่อ้างอิงจากกำลังซื้อที่อยู่ที่อื่นได้หรือไม่

สัญญาซื้อขายที่ดินบนแผ่นดินเหนียว

ที่มา: Unknown artist – Marie-Lan Nguyen (2005)

อักษรรูปลิ่มหรืออักษรคูนิฟอร์ม (Cuneiform) เกิดขึ้นราว 3,000 ปีก่อนคริสตกาลในดินแดนเมโสโปเตเมีย เป็นต้นแบบของการบันทึกข้อมูลที่นำมาสู่ตัวอักษร หลักฐานทางประวัติศาสตร์ระบุว่าแผ่นดินเหนียวมาการใช้มานานกว่า 8,000 ก่อนคริสตกาล แต่มักใช้เพื่อการนับ ตัวอักษรทำให้ความสามารถในการสื่อสารผ่านการเขียนและบันทึกข้อมูลสามารถเล่าเรื่องราวที่ลุ่มลึกได้มากขึ้น ซึ่งรวมถึงธุรกรรมที่มีระหว่างกันด้วย เช่น การกู้ยืม สัญญาซื้อขาย หลักฐานความเป็นเจ้าของ ไปจนถึงประกาศกติกาที่มีระหว่างกันในสังคม เป็นต้น

การบันทึกข้อมูลความเป็นเจ้าของเงินก้อนหินลงในความทรงจำร่วมของคนในหมู่บ้าน ทำให้สามารถแปลงรูปแบบและสื่อของเงินได้ แต่ความสามารถในการบันทึกอย่างเดียวคงไม่เพียงพอต่อการใช้งานเป็นเงิน เพราะแผ่นดินเหนียวอาจไม่ได้สะดวกต่อการพกพาและใช้งาน ความสะดวกสบายของสื่อใหม่ที่จะนำมาใช้งานจึงส่งผลต่อการยอมรับด้วย

ประมาณ 3,000 ปีก่อนคริสตกาล ชาวอียิปต์คิดค้นการผลิตกระดาษปาปิรุส แต่ก็ไม่ปรากฏหลักฐานว่านำมาใช้แทนเงิน แต่กลับขายกระดาษที่ผลิตได้แทน เพราะยุคนั้นชาวอียิปต์ใช้ผลิตผลทางเกษตรแทนเงิน ต่อมาในศตวรรษที่ 2 ชาวจีนก็ได้คิดค้นการผลิตกระดาษด้วยกรรมวิธีที่ใกล้เคียงกับที่ใช้ในปัจจุบัน แต่ในช่วงแรกกระดาษถูกนำไปใช้กับศิลปะและวรรณกรรมและเป็นสินค้าส่งออกมากกว่า

ในปัจจุบัน กระดาษเป็นสื่อในการบันทึกข้อมูลที่ทั้งสะดวกและต้นทุนต่ำมาก ซึ่งเมื่อเทียบกับสื่ออื่นในยุคนั้น  เช่น แผ่นไม้ที่ใช้งานลำบาก หรือผ้าไหมที่มีค่ามาก กระดาษก็ถือว่าเป็นวัสดุที่ราคาไม่ได้ต่ำมากแต่สร้างความสะดวกต่อการใช้งาน ทำให้เป็นที่ต้องการเป็นอย่างมาก ประกอบกับที่ในยุคนั้น ชาวจีนมีเงินสัญลักษณ์ที่เป็นมาตรฐานอยู่แล้วจากการปฏิรูประบบการเงินโดยฉินซีฮ่องเต้ เป็นเงินทองคำทรงเรือ (黄金) เป็นหน่วยใหญ่และเงินทองแดง (铜钱) รูปทรงวงกลมเจาะรูสี่เหลี่ยมตรงกลางเป็นหน่วยย่อย  ทำให้การใช้กระดาษที่มีค่ามาบันทึกข้อมูลของเงินจึงอาจจะไม่ได้สร้างประโยชน์ให้กับผู้คนมากนักในช่วงแรก